Dậy thì sớm ở trẻ em là vấn đề đang được rất nhiều bậc cha mẹ quan tâm. Hiện nay, tỷ lệ dậy thì sớm ở trẻ em đang ngày một tăng, và mặc dù rất lo lắng cho con cái nhưng các bậc cha mẹ cũng không thể đoán được con mình có dậy thì sớm hay không, và chỉ khi con mắc chứng dậy thì sớm thì lúc đó phụ huynh mới cảm thấy “đau đầu”. Vậy, đâu là biểu hiện sớm của những trẻ dậy thì sớm, nguyên nhân do đâu? Cùng TassCare tìm hiểu những thông tin này. 

 

 

Nguyên nhân dậy thì sớm ở trẻ em

Hiện vẫn chưa rõ về nguyên nhân của tình trạng này, nhưng trong vài trường hợp thì nguyên nhân có thể là do cơ thể mất cân bằng hormone hoặc não xuất hiện một khối u. Một nguyên nhân khác là chế độ ăn hằng ngày của trẻ chứa quá nhiều chất béo.

 

Ngoài ra, việc trẻ còn quá nhỏ khi bước vào giai đoạn dậy thì cũng được cho là do sự tăng tốc của một quá trình bình thường nào đó diễn ra trong cơ thể. Nguyên nhân khác nữa là do sự bất thường ở tuyến yên hoặc khu vực não nơi điều khiển tuyến yên này (vùng dưới đồi). Dạng này được gọi là dậy thì sớm trung ương hay còn gọi là CPP (viết tắt từ chữ central precocious puberty). Dậy thì sớm hiếm khi bị gây ra bởi tuyến bài tiết hormone giới tính (có ở buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam). Tuyến bài tiết này hoạt động theo cách riêng của chúng và sớm hơn bình thường. Dạng này gọi là dậy thì sớm ngoại biên.

 

Bên cạnh đó, ở cả nam lẫn nữ, tuyến thượng thận là tuyến nhỏ nằm ở đỉnh thận, sản xuất một hormone nam yếu gọi là “hormone giới tính của tuyến thượng thận” sớm, khiến lông mu/lông nách và mùi cơ thể xuất hiện trước khi bé 8 tuổi, nhưng trong trường hợp này gọi là tiền hormone tuyến thượng thận. Tình trạng này phần lớn không cần điều trị.

 

Nguyên nhân cuối cùng là do trẻ tiếp xúc với estrogen hoặc androgen có trong kem thoa hoặc thuốc. Dù sử dụng chúng đúng liều theo chỉ định hay dùng quá liều đi chăng nữa thì vẫn có sự ảnh hưởng đến con

 

Nguyên nhân của dậy thì sớm thường có thể không được tìm thấy. Hiếm khi, các điều kiện như nhiễm trùng, rối loạn nội tiết tố, các khối u, những bất thường não hoặc chấn thương có thể gây dậy thì sớm. Điều trị dậy thì sớm thường bao gồm các thuốc làm chậm phát triển hơn.

 

Xác định nguyên nhân

Để hiểu rõ nguyên nhân gây dậy thì sớm ở một số trẻ em, là hữu ích để biết những gì gây ra ở tuổi dậy thì bắt đầu. Một quá trình phức tạp được gọi là điều chỉnh trục dưới đồi-tuyến yên-sinh dục (HPG) khi xảy ra ở tuổi dậy thì. Quá trình này bao gồm các bước sau:

 

– Não bắt đầu quá trình. Một phần của não gọi là vùng dưới đồi sản xuất gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH).

– Các hormone tuyến yên phát hành thêm. Gn-RH chỉ huy tuyến yên – một tuyến hình nhỏ đậu của bộ não – phát hành thêm hai kích thích tố: luteinizing hormone (LH) và hormone kích thích nang trứng (VSATTP).

– Hormone sinh dục được sản xuất. LH và FSH làm cho buồng trứng sản xuất kích thích tố tham gia vào sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nữ (estrogen) và tinh hoàn để sản xuất hormon chịu trách nhiệm cho sự tăng trưởng và phát triển các đặc điểm tình dục nam (testosterone). Các tuyến thượng thận cũng bắt đầu sản xuất estrogen và testosterone.

– Thay đổi vật lý xảy ra. Việc sản xuất estrogen và testosterone gây ra những thay đổi vật lý của tuổi dậy thì.

– Lý do quá trình này bắt đầu sớm trong một số trẻ em phụ thuộc vào loại dậy thì sớm: Dậy thì sớm hoặc dậy thì sớm trung tâm ngoại vi.

 

Dậy thì sớm trung ương

Thường không có nguyên nhân nhận dạng cho các loại dậy thì sớm. Trong dậy thì sớm trung tâm, toàn bộ trục HPG bắt đầu quá sớm. Mặc dù chúng bắt đầu sớm hơn, mô hình và thời gian của các bước trong quá trình này là khác thường. Đối với phần lớn trẻ em với tình trạng này, không có vấn đề y tế cơ sở và không có lý do nhận dạng cho trục HPG khi nó bắt đầu.

Trong trường hợp hiếm hoi, những điều sau đây có thể gây dậy thì sớm trung ương:

• Một khối u trong não hoặc dây cột sống (hệ thống thần kinh trung ương).
• Bị nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm não hay viêm màng não.
• Một khiếm khuyết trong hiện tại bộ não khi sinh, chẳng hạn như sự tích tụ chất lỏng dư thừa (tràn dịch não) hoặc khối u không phải ung thư (hamartoma).
• Bức xạ vào não hay cột sống.
• Tổn thương não hoặc dây cột sống.
• Sự tắc nghẽn dòng máu chảy tới (thiếu máu cục bộ) não.
• Hội chứng McCune-Albright – một căn bệnh di truyền có ảnh hưởng đến xương, màu da và gây ra vấn đề nội tiết.
• Tăng sản thượng thận bẩm sinh – một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến sản xuất nội tiết tố bất thường của tuyến thượng thận
• Suy giáp – một tình trạng mà tuyến giáp không sản xuất đủ hormone.

 

Dậy thì sớm ngoại vi

Estrogen hoặc testosterone trong cơ thể của trẻ gây ra loại dậy thì sớm. Dậy thì sớm ngoại vi là ít phổ biến hơn so với dậy thì sớm trung tâm, sẽ xảy ra mà không có sự tham gia của Gn-RH. Thay vào đó, nguyên nhân là phát hành của estrogen hay testosterone vào cơ thể vì vấn đề với buồng trứng, tinh hoàn, tuyến thượng thận hoặc tuyến yên.

Trong cả hai gái và trai, sau đây có thể dẫn đến dậy thì sớm ngoại vi:

• Một khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc là testosterone.
• Hội chứng McCune-Albright.
• Tiếp xúc với các nguồn bên ngoài của estrogen hay testosterone, chẳng hạn như các loại kem hoặc thuốc mỡ.

Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ gái cũng có thể được kết hợp với:

• U nang buồng trứng.
• Các khối u buồng trứng.

Dậy thì sớm ngoại vi ở trẻ trai cũng có thể là do:

• Một khối u trong các tế bào sản xuất tinh trùng (tế bào mầm), hoặc trong các tế bào mà sản xuất testosterone (tế bào Leydig).
• Gene đột biến – một rối loạn hiếm gặp gọi là gonadotropin, là do một khiếm khuyết ở gen, có thể dẫn đến việc sản xuất ban đầu của testosterone ở các bé trai, thường là ở độ tuổi từ 1 đến 4.

 

Nguyên nhân và dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái

 

Dậy thì sớm ở trẻ tức là trẻ có các dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi và thường xuất hiện nhiều ở bé gái. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của trẻ và khiến cha mẹ cảm thấy căng thẳng. Không những vậy, ngoài việc phải đương đầu với những thay đổi về mặt cảm xúc, trẻ còn phải đối mặt với những thay đổi của cơ thể khi còn quá nhỏ. Các nguyên nhân dậy thì sớm ở bé gái bao gồm:

• Có khối u trong não hoặc tủy sống
• Tổn thương ở các cơ quan của hệ thần kinh trung ương
• Chịu tác động của bức xạ lên não và tủy sống
• Có các dị tật bẩm sinh của hệ thần kinh trung ương như khối u hoặc có ứ đọng dịch lỏng dư thừa
• Tăng sản thượng thận bẩm sinh (một nhóm các rối loạn di truyền hiếm gặp do rối loạn tổng hợp hormone vỏ thượng thận)
• Suy giáp, tình trạng tuyến giáp không sản sinh đủ hormone
• Hội chứng McCune-Albright – một rối loạn di truyền ảnh hưởng đến xương, da và nội tiết tố
• Hormone tuyến thượng thận hoặc tuyến yên tiết ra estrogen hoặc progesterone
• Tiếp xúc với các loại kem thoa chứa estrogen và progesterone
• Khối u buồng trứng
• U nang buồng trứng.

 

Ngoài ra, còn có một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái như:
• Tiếp xúc với hormone giới tính dưới dạng kem hoặc thuốc mỡ
• Tiêu thụ một số chất làm tăng nguy cơ dậy thì sớm
• Béo phì
• Do xạ trị.

 

Nguyên nhân và dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai
 
Dậy thì là giai đoạn mà cơ thể và trí não của trẻ phát triển trọn vẹn. Dậy thì xảy ra khi vùng dưới đồi (phần não kiểm soát tuyến yên) kích thích tuyến yên giải phóng các hormone. Điều này kích thích tinh hoàn của các bé trai phát triển. Ở các bé trai, giai đoạn này thường bắt đầu khi trẻ được 12 tuổi. Thế nhưng, cũng có một số trẻ bắt đầu quá trình dậy thì khá sớm. Nguyên nhân là do:

• Có thương tích ở não
• Có khối u trong não hoặc hệ thần kinh trung ương
• Nhiễm trùng não
• Có vấn đề với tuyến giáp.

 

Các dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai thường là:

• Dương vật và tinh hoàn phát triển
• Tóc, lông nách và lông ở vùng kín bắt đầu xuất hiện
• Tăng trưởng chiều cao
• Vỡ giọng
• Mụn trứng cá xuất hiện
• Cơ thể có mùi

 

Một số bé trai có thể chỉ dậy thì sớm một phần. Chẳng hạn như chỉ có lông nách và lông ở vùng kín là phát triển trong khi những dấu hiệu khác hoàn toàn không có. Nếu bé trai có các dấu hiệu trên trước 9 tuổi, hãy đưa con đến gặp bác sĩ.

 

Yếu tố làm tăng nguy cơ của một đứa trẻ của dậy thì sớm

• Trẻ gái. Trẻ gái rất có khả năng phát triển dậy thì sớm.
• Là người Mỹ gốc Phi. Dậy thì sớm ảnh hưởng đến người Mỹ gốc Phi thường xuyên hơn những người khác.
• Béo phì. Nếu thừa cân đáng kể, có một nguy cơ phát triển dậy thì sớm.
• Tiếp xúc với hormone giới tính. Liên hệ với hoặc testosterone kem hoặc thuốc mỡ estrogen, hoặc các chất khác có chứa các hormon (như thuốc dành cho người lớn bổ sung chế độ ăn uống), có thể làm tăng nguy cơ của trẻ phát triển dậy thì sớm.
• Các điều kiện khác. Dậy thì sớm có thể là một biến chứng của hội chứng McCune-Albright tăng sản thượng thận bẩm sinh hoặc – điều kiện có liên quan đến sản xuất, bất thường của kích thích tố nam (androgen). Trong trường hợp hiếm hoi, dậy thì sớm cũng có thể được kết hợp với suy giáp.

 

Các biến chứng có thể xảy ra của dậy thì sớm

 

Chiều cao hạn chế. Trẻ dậy thì sớm có thể phát triển nhanh chóng đầu tiên và cao so với các đồng nghiệp của họ. Tuy nhiên, bởi vì xương trưởng thành nhanh hơn bình thường, thường ngừng phát triển sớm hơn thường lệ. Điều này có thể làm cho chúng ngắn hơn so với trung bình người lớn. Điều trị sớm của dậy thì sớm, đặc biệt là khi nó xảy ra ở trẻ em rất có thể giúp họ đạt được chiều cao hơn là không điều trị.

 

Hội chứng buồng trứng đa nang. Chu kỳ kinh nguyệt trước khi 8 tuổi có nguy cơ phát triển chứng rối loạn nội tiết tố sau này ở tuổi dậy thì.

 

Dậy thì sớm ảnh hưởng đến trẻ như thế nào?

 

1. Giai đoạn dậy thì ngắn: Những trẻ bước vao giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ có giai đoạn dậy thì ngắn. Một khi trẻ đã vượt qua giai đoạn này thì sự tăng trưởng sẽ dừng lại. Do đó, việc tăng trưởng của trẻ sẽ ngừng lại sớm hơn so với những đứa trẻ khác.
 

2. Lo âu và trầm cảm: Dậy thì sớm có thể gây trầm cảm và căng thẳng tâm lý ở trẻ. Bé có thể cảm thấy xấu hổ vì cơ thể phát triển khiến bé trông khác bạn bè. Điều này khiến bé thường phải đối mặt với sự lo lắng và trầm cảm nhiều hơn những trẻ khác. Đặc biệt là vấn đề này có thể kéo dài đến khi trẻ học đại học.

Để giúp con tránh căng thẳng khi có sự thay đổi này, bố mẹ cần trò chuyện với bé hoặc tạo cho bé cơ hội trò chuyện với một người đáng tin cậy hay thậm chí là chuyên gia tư vấn tâm lý nếu con thấy không thoải mái về cơ thể và những thay đổi xảy ra mà con đang phải đối mặt.

 

3. Lạm dụng ma túy: Những trẻ bước vào giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ thường dễ rơi vào bẫy của tệ nạn ma túy hoặc các chất kích thích. Do đó hút thuốc và uống rượu thường là những vấn đề phổ biến ở những trẻ dậy thì sớm.

 

4. Quan hệ tình dục sớm ở tuổi dậy thì: Việc trẻ phải đối mặt với giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ cũng làm tăng nguy cơ quan hệ tình dục sớm hơn độ tuổi. Các bé gái thường có quan hệ tình dục nhiều hơn các bé trai. Điều này làm tăng nguy cơ mang thai ở tuổi vị thành niên. Hệ quả kéo theo là tình trạng bỏ học, thất nghiệp và làm mẹ khi còn quá nhỏ.

 

5. Gặp các vấn đề về vóc dáng: Những bé gái dậy thì sớm thường gặp các vấn đề về vóc dáng cơ thể. Điều này khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin hơn những trẻ khác. Tuy nhiên, với các bé trai thường không gặp vấn đề này.

 

6. Ảnh hưởng đến việc học tập: Những bé gái dậy thì sớm thường học yếu hơn những đứa trẻ khác, điều này có thể kéo dài trong suốt những năm trung học hoặc sau đó. Tuy nhiên, các bé trai sẽ không gặp phải vấn đề này.

 

7. Những rủi ro khác ở tuổi dậy thì sớm

Một số nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ giữa dậy thì sớm và nguy cơ mắc ung thư vú sau này. Tuy nhiên, điều này vẫn chưa có nhiều bằng chứng.

 

Cha mẹ nên làm gì khi con bị dậy thì sớm?

 

 

Trước tiên nếu bạn thấy con có các dấu hiệu dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa. Bạn hãy bình tĩnh, cùng con bước qua giai đoạn này. Giải thích cho trẻ hiểu những thay đổi đang diễn ra là hoàn toàn bình thường khi trẻ lớn lên. Đừng quá chú ý đến vóc dáng của trẻ, thay vào đó hãy dành lời khen cho những việc làm tốt của trẻ trong học tập, hoạt động thể thao…

Trấn an trẻ bởi trẻ còn quá nhỏ và không hề biết những gì đang xảy ra với mình. Nếu trẻ rơi vào hoảng loạn ở thời điểm này có thể ảnh hưởng đến tâm lý và để lại những dấu ấn tiêu cực kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Thường xuyên liên lạc với giáo viên của trẻ để hiểu và đánh giá tình hình học tập của con. Điều này cũng giúp bạn biết được trẻ có đang gặp phải bất kỳ áp lực nào ở trường hay không.

 

Các xét nghiệm và chẩn đoán dậy thì sớm ở trẻ

 

Nếu nghi ngờ dậy thì sớm, có thể giới thiệu đến một bác sĩ chuyên điều trị các điều kiện liên quan đến nội tiết tố ở trẻ em (nội tiết nhi khoa).

Để chẩn đoán dậy thì sớm, bác sĩ sẽ:

• Đánh giá và tiền sử bệnh của gia đình.
• Làm một bài kiểm tra thể chất.
• Chạy thử máu để đo nồng độ hormone.
• X – quang bàn tay và cổ tay cũng rất quan trọng để chẩn đoán dậy thì sớm. X – quang có thể giúp bác sĩ xác định tuổi xương của con, trong đó cho thấy nếu các xương đang phát triển quá nhanh.

 

Xác định các loại dậy thì sớm

Sau khi chẩn đoán ban đầu đã được thực hiện, bác sĩ sẽ cần phải tìm ra loại dậy thì sớm của con quý vị có. Để làm như vậy, sẽ thực hiện một thử nghiệm liên quan đến việc tiêm với St-RH hormone và sau đó lấy một mẫu máu. Ở trẻ em với dậy thì sớm trung tâm, tiêm Gn-RH và mức hormone LH VSATTP tăng. Ở trẻ em với dậy thì sớm bị ngoại vi, mức độ hormone LH và FSH giữ nguyên.

 

Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm trung tâm

• Chụp cộng hưởng từ (MRI). Não MRI thường được thực hiện cho trẻ em có dậy thì sớm trung tâm để xem có bất kỳ bất thường của não gây ra sự bắt đầu vào đầu của tuổi dậy thì.
• Kiểm tra tuyến giáp. Các bác sĩ cũng có thể kiểm tra tuyến giáp của trẻ em nếu người đó cho thấy bất kỳ dấu hiệu của suy giáp, chẳng hạn như mệt mỏi, trì trệ, tăng độ nhạy để táo bón, cảm lạnh, giảm hiệu suất hoạt động trường học hoặc khô da nhợt nhạt.

​

Bổ sung thử nghiệm cho dậy thì sớm ngoại vi

• Các xét nghiệm khác cũng rất cần thiết cho trẻ dậy thì sớm ngoại vi để tìm ra nguyên nhân của tình trạng. Ví dụ, các bác sĩ có thể chạy thử máu bổ sung để tiếp tục kiểm tra hàm lượng hoóc môn hoặc ở trẻ em gái, có thể làm siêu âm vùng chậu để kiểm tra u nang buồng trứng hoặc ung thư.

 

Phương pháp điều trị và thuốc cho trẻ bị dậy thì sớm

Phương pháp điều trị tình trạng dậy thì sớm

• Bé sẽ được tiêm dưới da hằng ngày hoặc hằng tháng.

• Bác sĩ cũng có thể cấy ghép một số ống nhỏ dưới da ở cánh tay để thuốc đi vào cơ thể.

• Xịt mũi – sử dụng mỗi ngày.

Phòng chống nguy cơ dậy thì sớm

• Giữ tránh nguồn bên ngoài của estrogen và testosterone – thuốc theo toa cho người lớn trong nhà, bổ sung chế độ ăn uống có chứa estrogen hay testosterone, ví dụ.
• Khuyến khích duy trì một trọng lượng khỏe mạnh.

 

Một số câu hỏi thường gặp về dậy thì sớm ở trẻ em